Fil Kolins je ovih dana viđen u restoranu sa svojom bivšom ženom, kojoj je nakon razvoda ostavio 48 miliona dolara. Kada su onomad Gruča Marksa pitali zašto sa bivšom ženom ide na večere rekao je da voli da bude blizu svog novca.
Možeš da se rodiš u Segedinu i da privatno osvojiš Ameriku. Ako znaš da baš to želiš. Prošlog meseca je u Los Anđelesu umro Vilmoš Žigmond. Rodio se u Segedinu 1930, postao filmski snimatelj u Budimpešti, 1956. snimao kamerom iz ruke revoluciju, pobegao u Beč, pa nastavio u Holivud. Snimio je za Spilberga Bliske susrete treće vrste, za Majkla Ćimina Lovca na jelene i Vrata Raja, sa Džonom Bormanom je napravio Oslobađanje, za De Palmu Opsesiju i Blou out, Vudi Alenu je snimao Melindu i Melindu, i Kasandrin san. I još mnogo mnogo filmova. Velika karijera, uzbudljiv život, jedinstven u svom zanatu
U noći između 2. i 3. februara 1997 protiv građana su upotrebljeni vodeni topovi sa ledenom vodom.
Tada dugokosi JULovac koji je pio pivo iz flaše, a današnji humanitarac u armaniju izjavio: “Zar je trebalo da ih polivaju toplom vodom”.
Lesley Stahl on U.S. sanctions against Iraq: We have heard that a half million children have died. I mean, that’s more children than died in Hiroshima. And, you know, is the price worth it?
Secretary of State Madeleine Albright: I think this is a very hard choice, but the price – we think the price is worth it.
— 60 Minutes, tv interview (5 Dec ’96)
*** It’s worth noting that on 60 Minutes, Albright made no attempt to deny the figure given by Stahl – a rough rendering of the preliminary estimate in a 1995 U.N. Food and Agriculture Organization (FAO) report that 567,000 Iraqi children under the age of five had died as a result of the sanctions.
Čovek koji u javnosti važi za entuzijastičnog podržavaoca aktuelne vlasti, tačnije “Vučića” (ne toliko kao osobe koliko kao metonimije mitološke “evropske opredeljenosti” lečenih radikala, ili bar njihovog “reformskog” krila) nedavno mi u kraćem neformalnom razgovoru – sreli smo se na izvesnom Javnom Događaju – kaže kako je baš bezveze što se toliko negativne energije nadrndanih tipova poput mene troši na sirotog Vučića kad je pravi neprijatelj i pritajena, ali ozbiljna opasnost za sve ono “do čega nam je stalo” zapravo – Tomislav, Nikolić Tomislav… Dobro, moja je spontana, uslovna reakcija na takve iskaze odmah “nemoj mi to dvoje (ergo, Nikolića i Vučića) razdvajat’”, ali kako god, hajde da malo vidimo o čemu se tu radi.
O Nikolić Tomislavu, tom Forestu Gampu srpske političke i javne scene, čoveku koji nije kriv za svoj nezadrživi uspon osim utoliko što je udarnički doprinosio nezadrživom padu svih standarda bez kojih bi taj uspon bio nezamisliv, sve je već rečeno i sve se već zna. Čime nas još on može iznenaditi? Prijatno, baš ničim, manj’ ako se ne obznani da je svih ovih godina bio jedan od članova The Residents, koji inače kriju svoj građanski identitet. Neprijatno, opet ničim posebnim, jer je cela njegova javna egzistencija jedno veliko i konstantno neprijatno iznenađenje: svaki put kad ga se setim, ja se baš neprijatno iznenadim, i tako već četvrt veka. Pa opet, ono što je izašlo iz njegovih usta u Kragujevcu, čak je i oguglale ostavilo bez daha.
Predsednik ove države svečano je otvarao nešto o čemu nema pojma, i tom prilikom je trebalo i da kaže nešto o nečemu o čemu ništa ne zna; okej, predsednicima su takve protokolarne stvari u opisu posla, ali zato imaju savetnike i druga stručna lica oko sebe, koja će ih, ako ništa drugo, sprečiti da se aktivno izblamiraju. Ono, međutim, što je Nikolić izlupetarao nešto je neuporedivo gore od pukog, ma koliko grote- sknog neznanja; sto mu gromova, stvarno ne morate biti genetičar, dovoljno je da budete osoba elementarne humanističke kulture i pismenosti (štono bi se reklo, da ste s razumevanjem pročitali bar tri-četiri ozbiljne knjige u životu) pa da savršeno dobro razumete da na ovom svetu nema, a i zašto nema, baš ničega što bi se moglo nazvati “srpski genetski materijal” (ili engleski, španski, bugarski, estonski, navaho…) i da shodno tome ne postoji ni ovome primereni “srpski kod”, da je to naprosto vapijuća idiotarija, brutalna mistifikacija Ničega, i to nimalo naivna. Zamislite samo – uzmimo notorno poređenje – da predsednik Nemačke krene da bigliše o tome kako nemačka deca treba da se rađaju u Nemačkoj, s “nemačkim genetskim materijalom” etc. Ne samo da bi bio smenjen u roku odmah nego bi jaaako dobro prošao ako mu ne bi i sudili za nimalo bezazleno kršenje ustava i zakona. Imali su, naime, Nemci već jednog takvog koji je zastupao baš te i takve poglede, i nije ni njima, a još manje ostatku sveta, ostao u dobroj uspomeni. Doduše, nije bio predsednik, nego kancelar. Dok nije naprosto postao Firer.
Hoće se reći: nije ovo problem tek pasivne naravi (šta nesrećni Nikolić ne zna i ne shvata), nego aktivne: taj čovek, ničim neizazvan i nevučen za jezik, mrtav ozbiljan ispoljava jedno nacističkim i sličnim “eugeničkim” opasnim šarlatanizmima svojstveno gledanje na čovekovo poreklo, rađanje i identitet. Iz takvog shvatanja ljudske egzistencije sasvim prirodno proizilaze i odgovarajući politički pogledi – a to su, gle, baš oni i onakvi pogledi po kojima Nikolića i poznajemo otkad uopšte znamo za njega (tj. od trenutka kad je Srbija dovoljno potonula da je i jedan takav mogao da ispliva na videlo).
E sad, sledi nagradno pitanje: da li bi Vučić Aleksandar bio u stanju da izgovori nešto ovakvo? Odmah da vam kažem: siguran sam da ne bi. Verovatno čak ni onaj odranije, a sigurno ovaj sadašnji. Ako ništa drugo, obrazovaniji je i pismeniji, u stanju je da razume i šta se ne može izreći, i zašto. Da li je onda, sledeći ovaj primer i rezon koji nameće, moj poznanik u pravu: Nikolić je simbol opasnosti od koje Vučić čuva sve nas, uključujući i nas koji ga nikako ne navidimo? Ne, nije. Zašto?
Neću da spominjem stvari koje podrazumevam: zajedničko političko poreklo i put kroz četvrt veka, sav užas i sramotu koje su u duetu sejali; neću ni o tome da su se zajedno, preodeveni, vratili na vlast, i da ovog “gospodara” Vučića ne bi ni bilo da nije uzleteo na krilima Nikolićevog zapredsedničenja. Važno je sve to, ali nije suština.
Esencija je, dragi moji, u kooperaciji, u prirodnom nadopunjavanju. To je inače način na koji nova desnica osvaja jednu po jednu istočnoevropsku državu, i zavodi postdemokratski poredak iliti “neliberalnu demokratiju”, što kaže Orban Viktor, ponosni inventor. Ona se, pak, sastoji od eksplozivne i toksične mešavine “liberalne” ekonomije i autoritarno-populističke, ksenofobične i prgave politike i kulture. Tako je raspoređen i vladajući javni diskurs u tim porecima. Evo vam primer kako bi to moglo izgledati u novoj hrvatskoj vlasti: tehnomenadžer Orešković, formalni premijer, tu je za “liberalizam” u pravljenju i distribuciji para, a za to vreme Karamarko ima da obavlja pravu, dubinsku stvar: ideološki kulturkampf, dubinsko “čišćenje” hrvatskog društva od svega što je… pa, zapravo – liberalno. Ili levo. I uopšte, antifašističko. Radi se, dakle, o planiranoj ili spontanoj podeli uloga: o kooperaciji, a ne o konfrontaciji. Isto tako, tražiti kod Vučića spas od Nikolića, ili obrnuto, na koncu ne znači ništa drugo nego raditi za obojicu.
Teofil Pančić, Forest Gamp, ugledni genetičar, Vreme
The history of cinema is littered with complex, troubling characters that reflect, accentuate or illuminate the darker recesses of society and the individual human psyche. Forty years ago, Martin Scorsese’s Taxi Driver unleashed one of cinema’s most disturbing but iconic creations in the shape of Travis Bickle, brought to life on screen with committed intensity by Robert De Niro.
This honourably discharged US Marine turned vigilante killer is the diseased heart of a searing and damning portrait of American urban life in the materialistic post-Watergate, post-Vietnam world. An alienated anti-hero for the age, Travis both fed off and fed into the perceived moral degeneration observed from the isolated vantage point of the yellow cab he steers around the then garbage-strewn, mean streets of New York.
A brooding, waking-dream of a film, Taxi Driver eventually explodes into violence as Travis’s pent-up psychotic rage forces its way out of his mind and into reality. Travis’s symbolic, blood-drenched cleansing of the soul was so much of a concern to the MPAA that Scorsese desaturated the colours during the film’s deeply unsettling, censor-baiting climax. Its power to shock was not diminished by this slight artistic compromise. An exemplary melding of imagery, dialogue, music, artistic vision and technical mastery, Taxi Driver deservedly won that year’s Palme d’Or and was also nominated for four Academy Awards.
Scorsese’s production featured a roll call of talent that, on reflection, virtually assured that it would go on to be deemed an American classic. Written by Paul Schrader, scored by the great Bernard Herrmann, who would sadly die before the film’s release, and featuring makeup work by Dick Smith, the peerless off-screen crew were joined on it by Cybill Shepherd, Harvey Keitel, Peter Boyle and then 13-year-old Jodie Foster in support of De Niro’s central performance.
Schrader wrote the script in a month while going through his own personal problems and took inspiration from Dostoevsky’s Notes from Underground and from the diaries of Arthur Bremer, who shot presidential candidate George Wallace in 1972. The threads of real life would be mirrored and chillingly reconnected to Taxi Driver in 1981 when John Hinckley Jr would attempt to assassinate President Reagan in a twisted effort to impress Jodie Foster, with whom Hinckley Jr had developed a dangerous obsession.
Scorsese assimilated the sensibilities and traits of classical and New Hollywood filmmaking, European arthouse cinema, film noir and, climactically, exploitation movies in realising Schrader’s script. As for Herrmann’s swansong score, the melancholy jazz and plaintive saxophone fittingly speak of loneliness and isolation, while the rumblings of the harp, brass and drum movements audibly point to the growing pressure on Travis and the oncoming eruption of his psychosis.
Robert De Niro and Martin Scorsese during production of Taxi Driver (1976)
Confrontational, reflective and (as unfortunately transpired) grimly prophetic, Taxi Driver’s vision of social corrosion, moral corruption and personal trauma remains as much of a gut-punch now as it was on release. As for the film’s that influenced Scorsese’s early masterpiece narratively and stylistically, here are five of the most prominent.
The Searchers (1956)
Director John Ford
Taxi Driver pays clear homage to John Ford’s The Searchers, which was named the greatest American western in the American Film Institute’s 2008 poll. The central figure of Frank S. Nugent’s screenplay is Ethan Edwards, portrayed by Ford regular John Wayne. In something of a departure for an actor who came to embody American ideals of heroism on screen and off, Wayne’s Ethan Edwards is no hero and displays less than admirable qualities. Both war veterans, Ethan and Travis seek redemption through ‘rescuing’ females who may not want/need saving. Loners with a propensity for violence, their self-imposed moral missions drive the respective narratives.
The Wrong Man (1956)
Director Alfred Hitchcock
On a surface level, the story of Manny Balestrero (Henry Fonda), a working musician and happily married father of two wrongly accused of armed robbery, has little in common with that of Travis Bickle’s own personal torments. Elements of Alfred Hitchcock’s docudrama The Wrong Man were, however, brought to bear on the shooting style of Taxi Driver. In a 1998 interview with Roger Ebert, Scorsese stated that the film “has more to do with the camera movements in Taxi Driver than any other picture I can think of. It’s such a heavy influence because of the sense of guilt and paranoia.”
Pickpocket (1959)
Director Robert Bresson
Robert Bresson’s self-penned character study of petty thief Michel (Martin LaSalle) is, like the titular figure in the acclaimed director’s Diary of a Country Priest (1951), a clear influence on Scorsese and Schrader’s tortured protagonist. Michel’s confessional voiceover narration, diary writing and voyeuristic tendencies are exhibited in both Taxi Driver’s narrative style and Travis’s character traits. Transcendental, existential and non-judgemental, Pickpocket and Taxi Driver explore the immoral reasoning that drives Michel and Travis to take the course of actions driven by the personal problems and social situations the respective lead characters find themselves in.
2 or 3 Things I Know about Her (1967)
Director Jean-Luc Godard
As passionate and knowledgeable a cinephile as he is talented as a filmmaker, it’s not surprising that Scorsese openly acknowledges the debt he owes to the French new wave and the films of Jean-Luc Godard in particular. In one scene from the French director’s 2 or 3 Things I Know about Her, the camera closes in and lingers on the surface of a cup of coffee, a shot recreated in Taxi Driver as Travis drops an Alka-Seltzer into a glass of water before staring intently at the fizzing mixture. It’s a small but important tip of the hat in a film that wears a myriad of influences proudly on its sleeve.
The Merchant of Four Seasons (1971)
Director Rainer Werner Fassbinder
In recent years, Scorsese has talked of the influence that the late Rainer Werner Fassbinder’s work had on Taxi Driver and the director’s filmmaking in general. Singling out The Merchant of Four Seasons, one of the New German Cinema auteurist’s most celebrated melodramas, Scorsese said “it had a kind of brutal honesty about the way the camera looked at the characters – at the actors”. A bleak tale of depression, self-destruction and familial discord, The Merchant of Four Seasons is not short of stark imagery and unvarnished realism. Amid the visual symbolism and colour coding of Taxi Driver, these stylistic elements also make their presence felt.
On this day, Feb. 1, 1960, four college students went to the local Woolworth store, purchased some items, then sat down at the lunch counter to order coffee. They were denied service because of the color of their skin. The manager asked them to leave. The students decided to stay, seated, politely waiting for their coffee, until closing time.
.
The next day, the four students (Joseph McNeil, Franklin McCain, Ezell Blair Jr., and David Richmond) returned, ordered coffee again, and were refused again.
“I certainly wasn’t afraid,” said Franklin McCain. “And I wasn’t afraid because I was too angry to be afraid. If I were lucky I would be carted off to jail for a long, long time. And if I were not so lucky, then I would be going back to my campus, in a pine box.”
McCain also remembered an older white woman approaching them, thinking she would say or do something to them, like the other hecklers.
She walked up behind them, and she whispered in a calm voice, “Boys, I’m so proud of you.”
McCain would say, “What I learned from that little incident was don’t you ever, ever stereotype anybody in this life until you at least experience them and have the opportunity to talk to them.”
The four students, who would eventually be called the Greensboro Four, would be joined by 20 other students that day, just sitting there, reading books and studying while White customers continued to heckle them.
On Day 3, more than 60 students joined in. On Day 4, there were 300 people at the lunch counter. After one week, students were staging their own sit-ins throughout North Carolina. Soon, the movement spread to other Southern cities, then states.
On July 25, 1960, Woolworth finally relented and black employees of Greensboro’s Woolworth’s store were the first to be served at the store’s lunch counter. The next day, the entire Woolworth’s chain was desegregated, serving blacks and whites alike. The sit-ins would eventually spread to other forms of public accommodation, and in 1964, The Civil Rights Act was passed, mandating desegregation in public accommodations.
The Greensboro, North Carolina Woolworth’s store is now the International Civil Rights Center and Museum, and a section of the lunch counter in which the four students sat is now preserved in the Smithsonian Institution National Museum of American History, a reminder of our past when the color of your skin prohibited you from just sitting down at a lunch counter and ordering a cup of coffee.
.
Jon S. Randal on FB
Korisnici narodnih kuhinja u Beogradu, više neće dobijati hranu, već novac. To je odluka Sekreterijata za socijalnu zaštitu, objavljena na zvaničnom sajtu, koju u toj službi nisu želeli da obrazlože. Za korisnike to nije prihvatljivo, jer neće moći da prehrane porodicu za mesec dana.
“Kaže šta si jela juče, to ćeš da jedeš i danas. Moja deca gladuju juče ceo dan”, žali se Gordana Životić korisnica Narodne kuhinje.
Deca Gordane Životić nisu jela ništa, zbog toga što je u Narodnoj kuhinji u beogradskom naselju Rakovica nije dočekala hrana, već katanac. Korisnike su takođe sačekali spiskovi i obaveštenje da će umesto obroka, za to dobiti novac.
“Ako podelimo 5.040 na 30 dana, znači da je 168 dinara po obroku, tako da smo u bezizlaznoj situaciji sa tim novcem mi ne možemo da obezbedimo topli obrok sebi i svojoj deci”, govori Snežana Petrović, korisnica Narodne kuhinje.
Tradicionalno čekanje ispred Narodne kuhinje, ovoga puta prebačeno je ispred Centra za socijalni rad. Oni koiji su juče ostali gladni, danas umesto u hranu gledali su u spiskove na kojima je obeleženo kada će ih isplatiti.
“Napravili su od nas stoku, dolazim ovde sa polomljenom kičmom u kojoj imam ploču sa pet šrafova dolazim da bi uzela tih 168 dinara i da bih dočekala svoje ime okačeno na vratima, to je krajnja sramota”, govori Milica Đorđević korisnica Narodne kuhinje.
Besplatne obroke u Beogradu, svakog dana uglavnom su dobijali penzioneri sa minimalnim primanjima kao i porodice koje žive od socijalne pomoći.
Zbog čega je odlučeno da će svi oni umesto obroka dobijati novac i da li takva odluka znači ukidanje Narodnih kuhinja u prestonici od nadležnih iz Sekreterijata za socijalnu zaštitu, nismo dobili odgovore.
Iz Crvenog krsta poručuju da su Narodne kuhinje neophodne.
“Potreba za realizacijom je evidenta, 2/3 naših korisnika izjavilo je da im je to i jedini obrok tokom dana, a definicija programa je jedan topli obrok dnevno, sledovanje pola litre kuvanog obroka i polovina hleba i trećinu naših korisnika čine mladii deca ispod 18 godina”, govori Vesna Milenović, generalni sekretar CK Srbije.
U Srbiji 36.000 ljudi koristi Narodne kuhinje, a trećina njih je iz Beograda. Ovakva situacija nije u ostalim srpskim gradovima i opštinama, jer Narodne kuhinje i dalje rade.
Jelena Mirković, N1
Marko Đurica, Rojters, sirijski dečak prelazi iz Makedonije u Srbiju
Dok mnogi mediji bruje o krivičnim delima Kačavende, zasad bez sudskog epiloga, jedan predmet je daleko manje poznat, iako se oteže od 2008. godine, otkriva Duško Tomić, advokat i osnivač organizacije Dečja ambasada Međaši. Tada je podneta krvična prijava protiv sveštenika Miroljuba Stojanovića iz Niša da je seksualno zlostavljao devojčicu romske nacionalnosti.
‘Stojanović je godinu dana ranije unajmio roditelje tada trinaestogodišnje devojčice i nju da rade u njegovom vinogradu u selu Merošin kod Prokuplja, gde je imao vikencicu. Ubrzo je zaveo dete, obrlatio poklonima i seksualno iskoristio’, priča Tomić koji je zastupao na sudu. Devojčica se poverila ocu i majci, i oni su sastavili molbu tada vladici Irineju, sada patrijarhu, da spreči dalje zlostavljanje. Irinej je to igonrisao, kao i naknadno podnetu krivičnu prijavu, ogorčeno kaže Tomić. Godinama se pravio slep i gluv, pa se 2010. vladici obratio paroh te porodice, Tomislav Živković. Umesto da zaštiti dete, episkop niški je krenuo u progon Živkovića.
Istovremeno, počeo je sa pritiskom na pravosuđe pismima u kojim tvrdi da je Stojanovć nevin, a da devojčica laže, ističe Tomić. Takođe, Irinej je pokrenuo peticiju da obustavi istragu, angažovao 14 sveštenika da potvrde ‘najbolje karakteristike’ Stojanovića. A njega odlikovao zlatnim ordenom. Osnovni sud u Prokuplju je zlostavljača ipak osudio na godinu dana zatvora. ‘Da bi pokazao da je njegova reč iznad zakona, Irinej je unapredio Stojanovića’, kaže Tomić, ljut na ovakav, protivpravni razvoj događaja. Tako dokazani krivac postaje supervizor za bogosluženja pri niškoj crkvi Svetog Pantelejmona.
Osokoljen pordrškom, Stojanović je uložio žalbu i predmet je dospeo na Viši sud. Odatle je vraćen na prvu adresu iz ‘formalnih razloga’ da bi prvostepena odluka suda bila potvrđena. Usledila je nova žalba, a konačan presuda se i dalje čeka. Premda se, po zakonskoj proceduri, predmeti koji uključuju maloletnike rešavaju po hitnom postupku, da bi se deca što pre oslobodila tereta. ‘Ali ova, sad već devojka, punih osam godina trpi strah, osudu i sumnjičenje okoline’, navodi Tomić. On smatra da se radi o sličnom scenariju kao u slučaju optužbi za pedofiliju vladike pahomija, pokušaju da se proces oduži do zastarevanja.
S druge strane, sveštenika koji je stao na stranu devojčice – Tomislava Živkovića, Irinej premešta po kazni u Eparhiju banatsku, obšnjava advokat, Tamo Živković doživljava mobing od nadležnog episkopa Nikanora. Nikanor ga prvo vređa, ponekad i udara, potom svojevoljno oduzima dva čina, protojera i protonamesnika, a time i parohiju, za NIN svedoči Živković. ‘I naređuje mi da napustim crkveni stan’, dodaje sveštenik, koji je prvo pokušao da stvar reši ‘unutar kuće’. Neuspešno, pa se obratio civilnom sudstvu. Nikanor nije odgovorio na tužbu u zakonskom roku, što je dovelo do toga da Živković dobije proces. Prvo put u isoriji SPC, jedan vladika je osuđen za mobing. Kako će se pobeda na sudu odraziti na sudbinu Živkovića, da li će mu biti vraćena parohija i pravo korišćenja stana, od svog nadređenog šikanirani sveštenik još ne zna. ‘Ali, sudstvo je dokazalo nezavisnost, umesto uobičajenog povlačenja pred pritiscima Crkve’, zaključuje Tomić. Jer, obično se događa da je ‘Crkva i tužilac i sudija’, poentira.
Zataškavanja u sećanju i pravdi, NIN
Prvog februara, na strančkim izborima u američkoj državi Ajovi, najviše glasova među republikancima osvojio je Ted Kruz. Jedan naš ugledni list opisao ga je ovako: senator iz Teksasa, pravnik, sin kubanskog migranta.
Latinsko migrare znači seliti se. S dodatkom prefiksa daje emigrare, iseliti se, odnostno immigrare, useliti se. Mi smo još pre više od jednog veka pozajmili internacionalizme emigrant i emigracija, imigrant i imigracija. Možda baš i nisu bili nepohodni pored našeg iseljenik i useljenik odnosno doseljenik, ali su stekli određena politička značenja. Znamo kako je u vreme socijalizma zloslutno zvučalo četnička emigracija i ustaška emigracija, dok se imigrant gotovo uvek odnosilo na one koji su došli u SAD i prošli kroz čuveni Immigration Office. I za Kruzovog ca, dakle, trebalo je reći da je kubanski imigrant, odnosno emigrant sa Kube.
Od glagola bez prefiksa, migrare, doskora smo imali samo migrirati i migracija. Reči migrant nije bilo kod Vujaklije, nema je ni u Rečniku sprskog jezika. Nije nam ni trebala, dok šesto hiljada njih nisu odjednom navalili kroz Srbiju ka severu Evrope. Kad stignu na svoj cilj i tamo steknu državljanstvo ili pravo azila, postaće imigranti, odnosno emigranti iz svoje domovine. Zasad su samo migranti, ljudi koji se sele, a za to nemamo ni domaćeg izgraza. Teško da bismo upotrebili imenicu selac ili selilac, mada su zabeležene u Matičinom šestotomniku. Neke od njih možemo nazvati izbeglicama, ali znamo da Evropa pravi strogu razliku između onih koji beže od rata u Siriji i onih koji su samo krenuli trbuhom za kruhom.
Ivan Klajn, NIN
“I knew a girl in high school that always complained about having anxiety. I used to make fun of her a little bit. It looked like nothing to me. So I assumed it was nothing. And I dealt with it by trying to convince her that it was nothing. I called her recently to apologize. I’ve had really bad anxiety ever since my father died. And it’s definitely not nothing. It’s the indescribable fear of nothing.”
Humans of New York
Self-portrait is a peculiar theme in painting. It is not only an artwork but also reflect inner-side of the painter. The twofold meaning contains in a self-portrait which reveal true character of the painter and a construction of how to reveal true me — personal comprehension and living expectation. The article chooses Egon Schiele to figure out how he deconstructs his courage and hospitality to reflect his existentialism on painting.
ALEŠ DEBELJAK, NAJZNAČAJNIJI SLOVENAČKI SAVREMENI PESNIK, POGINUO JE U SAOBRAĆAJNOJ NESREĆI 28. JANUARA OVE GODINE. BIO JE I SOCIOLOG KULTURE, UNIVERZITETSKI PROFESOR, KOLUMNISTA I ESEJISTA, JEDAN OD VODEĆIH SLOVENAČKIH JAVNIH INTELEKTUALACA, JEDAN OD RETKIH KOJI SU JOŠ U PRVIM DANIMA NAKON RASPADA JUGOSLAVIJE BEZ ZAZORA GOVORILI O JUGOSLOVENSKOJ KOMPONENTI SOPSTVENOG IDENTITETA
.
>
Esej Aleša Debeljaka Sumrak idolajedan je od najljepših, najdirljivijih, najprevođenijih i najuticajnijih tekstova o raspadu Jugoslavije. Taj esej završava prisjećanjem na pjesmuNe daj se, Ines Arsena Dedića. Nakon što je prije nepunih pola godine, sredinom avgusta 2015, umro Arsen Dedić, napisao sam, ovdje u “Vremenu”, kratak nekrolog. Žalio sam za Arsenom, kao i valjda skoro cijela Jugoslavija, ali je taj žal bio žal za umjetnikom, ne nipošto lišen ličnog, ali uglavnom lišen one tuge što stvara gvalju u grlu, tuge koja obuzima čovjeka kad umre neko s kim se družio, smijao, pio, putovao, raspravljao o životu, književnosti i politici, povjerljivo razgovarao. O smrti Aleša Debeljaka ne mogu ni misliti ni pisati bez takve tuge. Takođe, Arsenu je sudbina nakon transplantacije jetre dala više od deset dodatnih godina pa je doživio svoj sedamdeset sedmi rođendan; Aleš Debeljak je poginuo jedva mjesec dana poslije svog pedeset četvrtog. Paralelu između njih dvojice prizvao mi je taj emfatični završetak eseja Sumrak idola i te dvije u vremenu bliske smrti, a sada, dok ovo pišem, primjećujem da imaju iste inicijale: A.D. To su oni inicijali koji u našoj civilizaciji označavaju prolazak vremena. Takođe, u slučaju Aleša Debeljaka, godine rođenja i smrti ogledaju se jedna u drugoj kao u ogledalu: s jedne strane 61, s druge strane 16. To je valjda u ljudskoj prirodi, to da tugu pokušava prevariti traženjem paterna i obrazaca; to je možda isti poriv koji čovjeka tjera u poeziju.
U književnost je Aleš Debeljak ušao putem poezije, sredinom i krajem osamdesetih godina prošlog stoljeća, knjigama kakve su Imena smrti, Rječnik tišine i Minuti straha. Paralelno sa pisanjem poezije, Debeljak se etablira i kao esejista. Mada Jugoslavija već počinje da prolazi kroz terminalnu krizu i mada se slovenačka kulturna elita programski distancira od Jugoslavije, Debeljakovi pjesme i eseji su kroz prevode izrazito prisutni unutar srpskohrvatske jezičke matrice, prvenstveno preko zagrebačkog časopisa Quorum. Među njegovim tekstovima objavljenim pred kraj osamdesetih dobro se pamti majstorski pronicljiv i pjesnički sugestivan esej o Lu Ridu i Džoniju Štuliću Kraj rockerskog zavjeta. Kad četiri-pet godina kasnije, nakon što se Jugoslavija već raspala, Debeljak napiše Sumrak idola, u njemu će Štulićeva figura dobiti centralno simboličko mjesto. Scena je nezaboravna: 1992. godine Debeljak se mota hodnicima pariskog metroa, a tamo, naslonjen na zid, “zagledan preda se tamnokosi momak otužna pogleda, sa zgužvanom kapom na podu ispred sebe” svira gitaru i pjeva ŠtulićeveLjude Samoće. Pa Debeljak kaže: “U hipu me obuzela nježno bolna nostalgija, zasuo me val ganutosti, a glas uličnog pjevača nestvarno se odbijao od zidova.(…) Izrazitom sentimentu Štulićeve pjesme: Ljudi samoće, ne vraćam se samo ja. Njoj se vraćamo svi koji se tražimo po kolodvorima, aerodromima i čekaonicama svijeta u beznadnoj žudnji za sugovornikom, čije sjećanje poznaje isti rites of passage, što su se na različitim prostorima bivše Jugoslavije odvijali u istom ritmu zato što smo zaneseno slušali iste rockere i čitali iste pisce, čija su imena za većinu Zapadne Europe ostala neizgovorljiva, a nama su značila treptavu svjetlost u prodoru političkog opskurnatizma.”
Aleš Debeljak je u Njujorku doktorirao sociologiju kulture te je decenijama radio kao univerzitetski profesor s bazom u Ljubljani i gostovanjima širom svijeta. Ipak, po vokaciji je prvenstveno bio pjesnik. Do kraja života pisao je poeziju, posvećeno i zaneseno. Bio je i novinski kolumnista, javni intelektualac istančanog stila, široke erudicije i istinski humanističkog svjetonazora. Uvijek dobronamjeran, duhovit, talentovan za prijateljstvo, hedonista, sportista (juniorski prvak Slovenije u džudou i reprezentativac Jugoslavije) bilo je u njemu ljudskosti koliko jedva da bi stalo u, što bi Sinan Gudžević rekao, “podobar grad”. U poslijeratnim godinama mnogo je radio na obnavljanju pokidanih veza unutar južnoslovenskih kultura i na stvaranju novih. Iako je za pedeset i četiri godine života stvorio impresivan literarni opus, bio je svjestan istinitosti one fraze Česlava Miloša prema kojoj je književnost “turnir grbavaca”; znao je, hoću reći, da književni uspjeh ne znači ništa u poređenju sa ljudskom ostvarenošću. Zato i jest toliko mnogo onih koji zbog njegove smrti žaluju i koje je ovaj gubitak ujedinio u tuzi.
U Sumraku idola, Aleš Debeljak kaže: “Tko ne zna šta je izgubio, nije izgubio ništa.” Njegovi bližnji, prijatelji i čitaoci dobro znaju koga su izgubili.
Muharem Bazdulj, Imena smrti, Vreme
“Hvala što ne dolazite!”
Ivan Tasovac
U avgustu sam proveo par blistavih nedelja u Parizu, Bio je to šesti ili sedmi put da dolazim, na još jedno posve lično, sekularno hodočašće.
Ovog puta, odseo sam u divnom, malom hotelu “Verlen” u Ulici Sent-Maur, u pariškom 11. arondismanu, odnosno kvartu. U pitanju je vibrantno susedstvo koje je ušuškano između kanala Sen Marten, Trga Republike, Bastilje i groblja Per-Lašez, živahno presečeno ulicom Oberkampf, jednom od (mnogih) glavnih mesta za izlazak mladih Parižana i onih koji se tako osećaju. Ceo arondisman je prenapučen kafeima, barovima, “braserijama”, (neo)bistroima, pekarama, kao i restoranima iz svih krajeva planete – francuskim (regionalnim), internacionalnim, afričkim, japanskim, latinoameričkim, kineskim, bliskoistočnim i američkim. I, šmirantski se uživljavajući u ulogu “flanera” (flâneur), svako jutro sam pio kafu u (ovom) kvartu, menjajući jedan simpatični kafe za drugi. Malo posmatrajući prolaznike, a malo listajući digitalne stranice knjiga na tabletu. Dve avgustovske “Fusnote” (130 – “Sapiens protiv čoveka” i 131 – “Usamljena planeta”) napisane su upravo u kafeima 11. arondismana. Zatim sam šetao do mnogih obližnjih pekara po fantastično krckave sendviče, kiš lorene, pite sa jabukom, peciva sa suvim grožđem, te mitološke kroasane. U obližnjem drakstoru sam, pomalo jeretički prema francuskom vinu, kupovao zanatsko ili “kraft” pivo. Kada padne veče, vraćajući se “kući” u hotel nakon celodnevnog tabananja po Parizu, na ulicama “mog” kvarta su me čekale armije mladih, veselih i prezanimljivih ljudi svih mogućih geografskih, etničkih, kulturnih i seksualnih porekla i orijentacija, kako uživaju u muzici, plesu, piću i cigaretama. Ovo je bio moj Pariz, kao i Pariz mnogih drugih koji su imali to zadovoljstvo da ga istinski – žive.
Tri meseca kasnije, upravo taj arondisman ili kvart bio je predmet sinhronizovanih terorističkih napada od strane Islamske države. U petak u pola deset uveče, pored kanala Sen Marten, i na oko 900 metara od hotela u kojem sam odsedao, napadači su otvorili vatru na posetioce kafea Le Karijon i azijskog restorana Peti Kambož, usmrtivši 15 ljudi. U isto vreme i u blizini, napadnuti su gosti italijanskog restorana La Kaza Nostra, uz još pet žrtava. Takođe u ovo vreme, na 15-ak minuta hoda od “moje” ulice iz avgusta meseca, ubijeno je najmanje 19 posetioca restorana La Bel Ekip. Konačno, u masakru u koncertnoj dvorani Bataklan, na bulevaru Volter i na samo 700 metara od ulaza u “moj” hotel, nastradalo je najmanje 89 posetilaca koncerta. Od ukupno 129 žrtava, njih 128 bile su podmuklo i kukavički pokošene baš u ovom neobičnom kvartu (jedna je bila kod Stadiona Francuske). Drugim rečima, meta terorista nisu bili globalno poznatiji prostori poput Ajfelovog tornja, katedrale Notr Dam, Monmartra, Trijumfalne kapije i Jelisejskih polja – oko kojih se takođe motaju i gužvaju horde Parižana i turista. Ne, bila su to mesta gde lokalci žive i uživaju u svojim svakodnevnim životima. I ova činjenica zapravo ponajbolje govori o smislu i o suštini napada na Pariz od 13. novembra.
Malo šta povezuje napade na ovih nekoliko mesta u 10. i 11. arondismanu, osim činjenice da su se žrtve napada – dobro provodile. U restoranu, u kafeu, u izlasku, na muzičkom koncertu. Raniji pažljivo osmišljeni teroristički napadi obično su ciljali jasnu simboličku metu (zgrade Svetskog trgovinskog centra i Pentagona) ili konkretne ljude (karikaturiste i satiričare Šarli Ebdoa). Dok je nakaradna simbolika ovog terorističkog napada pre svega bila udar na – dobar život. Na Joie de vivre. Na radost i zadovoljstvo u hrani, u piću, u razgovoru, u muzici, u životu samom, kao svojevrsnoj sekularnoj religiji francuskog načina egzistencije. Ovo je, međutim, topla voda ili rupa na saksiji na koju malo obraćaju pažnju analitičari, komentatori i profesionalni poznavaoci prilika koji, očigledno, nikada nisu kročili u ovaj deo Pariza. A ni ne mora se previše razbijati glava ili nabijati žulj šetnjom – upravo su ti razlozi eksplicitno navedeni u tekstu kojim Islamska država preuzima odgovornost za napad. Prema zločincima ove paradržave, napadnuti su francuski simboli “perverzije” ili “iskvarenosti”. Pariz je označen kao “glavni grad prostitucije i opscenosti”, pariške ulice kao “aleje poganosti”, a koncert u Bataklanu kao “raskalašna žurka prostitucije”.
Ako izuzmemo ideološko-klerikalni vokabular iz kojeg vrišti seksualna frustracija, u pitanju jesu bile “dobro” odabrane mete, uprkos nasumičnoj paljbi. Napadnut je sam način pariškog života, u susedstvu koje najbolje ilustruje taj i takav život. Jer, kako o mestima koja su napadnuta svedoče lokalci, kafić Le Karijon bio je dobar lokal sa jeftinim pivom, restoran Peti Kambož mesto sa odličnom klopom, picerija Kaza Nostra je spravljala sjajne pice, a klub Bataklan beše vrhunsko mesto za koncerte i žurke. I zato, Pariz nije napadnut (samo) zato što je Francuska nedavno uputila nekakve nosače aviona ka Persijskom zalivu. Već i zato što u Francuskoj devojčice idu u školu, a žene voze automobile. Jer tamo postoje sloboda govora i javnog izražavanja. Jer se slobodno piju vino i pivo, a jede meso i “čistih” i “nečistih” životinja. Jer se tolerišu lake droge i homoseksualci. Jer se zakoni pišu na osnovu kakvog-takvog društvenog dogovora, a ne prepisuju iz “svetih” knjiga od pre par desetina vekova. Jer se vodi ljubav pre braka. Jer se poredak pokušava zasnovati na razumu, a ne na dogmi. I jer se napredak želi videti i ostvariti na ovom svetu, a ne posle smrti. I zato što se u Karijonu, Peti Kambožu i Bataklanu dobro pije, jede i đuska. Zato što se, naprosto, voli život.
I zbog svega toga nije u pitanju rat Francuske i Islamske države, ni sukob civilizacija Zapada i (Bliskog) Istoka (niti civilizacije i varvara), a ponajmanje hrišćanstva i islama. Već večita borba između onih ličnih & političkih, kulturnih i društvenih poredaka koji počivaju na ovozemaljskom i onih koji počivaju na onostranom. U pitanju je sukob između onih koji vole život i onih koji vole smrt. Erosa i tanatosa, u neku ruku. Uostalom, Islamska država i razni džihadisti su već poubijali hiljade i hiljade ljudi zato što su ti ljudi, između ostalog, šopingovali u Bejrutu, bili na letovanju u Egiptu, vozili se metroom u Madridu ili Londonu, išli u školu u Rusiji, išli na posao u Njujorku, crtali karikature, bili Jevreji, pili kafu u Mumbaju, kupovali ribu u Nigeriji, posmatrali Bostonski maraton, sunčali se u Tunisu, a sada i bili u restoranu, kafeu ili noćnom klubu u Parizu petkom uveče. Uostalom, niko to preciznije nije rekao od Osame bin Ladena, u razgovoru sa pakistanskim novinarom nakon napada 11. septembra: “Mi volimo smrt. Sjedinjene Države vole život. To je razlika između nas.” I nije to ništa novo, mnoge ideologije i organizacije u istoriji su volele smrt i upravo ih je to činilo neodoljivo privlačnim. Sledbenici ovakvog pogleda na svet smatraju da su uključeni u dramatičnu borbu koja je nešto više i veće od (njihovog i tuđeg) života, i nalaze zadovoljstvo u tome. Džordž Orvel je još 1940. godine napisao da je fašizam u psihološkom smislu čvršći i snažniji od hedonističke zamisli sveta. Hitler nikada nije ponudio dobru zabavu, već samo borbu, opasnost i smrt – podigavši time poveći deo nacije na noge. Ne smemo zatvarati oči pred emocionalnom privlačnošću ideja i pokreta koji vole i koji seju smrt. Zapaljivo je popaljivo.
S druge strane, džihadisti se jesu prevarili. Rečima komičara i satiričara Džona Olivera: “Ako ste u ratu sa Francuskom oko kulture i životnog stila, u startu ste najebali”. Ili, vanvremenskim i besmrtnim rečima i slikama Žoana Sfara, karikaturiste Šarli Ebdoa, a koje zaslužuju prenos u celini: “Francuska je stara zemlja gde se zaljubljeni grle slobodno. Pariz je naš glavni grad, mi volimo muziku, pijančenje, uživanje. Vekovima su ljubitelji smrti pokušavali da nam oduzmu ukus života. Nikad nisu uspeli. Oni koji vole, oni koji vole život, na kraju su jedini nagrađeni. Prijatelji iz celog sveta, hvala vam za “#MolitveZaPariz”, ali religija nam više nije potrebna! Naša vera ide muzici! Poljupcima! Životu! Šampanjcu i radosti! #ParizJeZaŽivot. Naši neprijatelji su oni koji vole smrt. Ljudi koji su večeras umrli izašli su da žive, da piju, da pevaju. Oni nisu znali da tako objavljuju rat. Ljubitelji smrti, ako bog postoji, on vas mrzi. I vi ste već izgubili, i na zemlji i u raju. Jebeš smrt.”
Pariz je baš zato i moj glavni grad. Središte sopstvenog, ličnog univerzuma prema kojem gravitira ili oko kojeg se vrti i kovitla sve ostalo. Slobodni i kosmopolitski prostor koji je – baš iz tih kafea i salona – izlučio i planeti podario prosvetiteljstvo i sekularizam. Slobodu, jednakost i bratstvo, revolucionarnu frazu koja, iskovana u gvožđu, izbija iz fasade svake škole i univerziteta, ministarstva ili vrtića u gradu. Mesto na kojem se aktivno i strastveno slave i pojedinac i susedstvo, i razum i dobar provod. Telesna zadovoljstva i prolazne vrednosti, kao jedine stvari sa smislom u kosmičkom besmislu. O kojem su i onako prvi drobili baš filozofi sa pariške Leve obale. Ovaj veličanstveni i životni duh Pariza danas živi upravo u podlo i sramotno ranjenom 11. arondismanu, gde sam imao sreću da živim, šetam se i pišem par avgustovskih nedelja. U pitanju je bio fascinantan i gotovo nestvarni amalgam radničkog i hipsterskog, multietničkog i interkulturnog. Sa malenim i zgodnim kafeima na uglu, jeftinim prodavnicama voća i povrća, vrhunskim zanatskim pekarama, bizarnim dragstorima, fantastičnim restoranima, pun duha, vedrine, smeha i života. Autentičan, kosmopolitski, gusto naseljen i pre svega – živ. I to je ono što teroristima smeta i što ne mogu da podnesu. Ali njihove bombe i mitraljezi neće ugasiti ovo svetlo jednog boljeg sveta u malom. Jednog pojma, ideala i fascinacije za sve dobronamerne ljude sveta. I preživeće kafei, poslastičarnice, restorani, klubovi, pekare, koncertne dvorane i bliska susedstva kao autentično francuski pokreti otpora najnovijem fašizmu i zlu koje ne podnosi život.
I to je lekcija koju svi treba da ponesemo iz Pariza, kao i iz ovih zlih i naopakih događaja. Uredno poslagani stolovi bašti kafea u Parizu su nove linije fronta ili nove barikade: između onih koji vole smrt i onih koji vole život. Ispijanje café crčme u kafeu u Parizu, ali i na bilo kom drugom mestu na svetu, zapravo je čin pobune i čin prkosa. I oduvek je bio, samo se valja podsetiti na to. Pobuna i otpor su i smeh, intimnost, pivo, razgovor, ples, trač, kroasan, poljupci, cigareta, seks, pita od jabuke, pesma, vino, kao i buđavi sirevi pride. Ne zaboravimo na to i vežbajmo te male subverzije telesnog i strastvenog: života vrednog življenja. Pobedili su samo ako nas nateraju da zavolimo smrt. Birajmo grad svetlosti umesto pustinje tame, birajmo život umesto smrti.
Aleksej Kišjuhas, Pariz je život, Danas
Ten years ago I met a girl named Joy
She was a sweet and happy thing
Her eyes were bright blue jewels
And we were married in the spring
I had no idea what happiness and little love could bring
Or what life had in store
But all things move toward their end
All things move toward their their end
On that you can be sure
We don’t see things as they are, we see them as we are.
Anais Nin
Čujem da si digao ruku na sebe,
Ne bi li preduhitrio krvnika.
Posle osam godina izgnanstva, u kojima si
gledao uspon neprijatelja,
Na kraju doveden do neprohodne granice,
Prešao si onu koja se, kažu, može preći.
Carstva se ruše. Vođe bandi
paradiraju kao državnici. Narodi se
više ne vide od oružja.
I tako, budućnost je u tami, a snage dobra su
Slabe. Sve si to video,
Kada si telo podložno mučenju uništio.
Bertold Breht, Povodom samoubistva izgnanika Waltera Benjamina